Szpotawość stawu kolanowego. Co warto o niej wiedzieć?
Zaburzenia osi stawu kolanowego to bardzo powszechne schorzenie. Jako fizjoterapeuta spotykam się z nimi na co dzień, czasami badając kompletnie inny rejon ciała pacjenta. Nadmierna szpotawość kolana nie zawsze daje dolegliwości bólowe, dlatego dziś postaram się odpowiedzieć na pytanie: czy warto w ogóle się nią przejmować? Jeśli warto, to jakie są możliwości jej leczenia?
Czy szpotawość to na pewno problem kolana?
Bardzo lubię stwierdzenie, iż kolano jest niewolnikiem stawu biodrowego oraz skokowego, a co za tym idzie każda zmiana ustawienia tych stawów wpływa pośrednio właśnie na tytułową strukturę. Czyż nie jest tak, że w tzw. łańcuchu zamkniętym (stopa podparta na podłożu) staw ten nie ma żadnej „wolności”? W takim razie czy szpotawość dotyczy bezpośrednio właśnie kolana?
Kąt pomiędzy szyjką, a trzonem kości udowej powinien wynosić około 127°. Jego anatomiczne zwiększenie może prowadzić do powstawania szpotawości kończyny dolnej.
Zdecydowanie częściej problem pojawia się na przykład w skutek nieprawidłowego ustawienia kąta pomiędzy szyjką, a trzonem kości udowej (kąt szyjkowo-trzonowy). Standardowo powinien on wynosić około 127°, a każde jego zwiększenie (m.in. w skutek wad wrodzonych) może predysponować do powstania szpotawości. Ten sam problem dotyczy również pogłębionego łuku podłużnego stopy („stopa wydrążona”), który może być tak przyczyną, jak i skutkiem szpotawości kończyny dolnej.
Oczywiście nie tylko problemy z tkanką kostną mogą prowokować pojawienie się szpotawości. Dobrym przykładem zmiany osi całej kończyny dolnej spowodowanej napięciem struktur miękkich są piłkarze nożni. Bardzo wielu sportowców z tej grupy poprzez brak zbilansowanego treningu mięśniowego po latach gry również rozwija u siebie nieprawidłową oś kończyn dolnych. W tym przypadku nie możemy mówić o wadzie wrodzonej, a zdecydowanie o problemie nabytym.
Finalnie szpotawość to głównie problem nieprawidłowej osi kości piszczelowej.
Jakie skutki niesie za sobą szpotawość kończyny dolnej?
Wszystkie wyżej opisane zmiany mają swoje odzwierciedlenie w stawie kolanowym i jego okolicach. Przede wszystkim główną strukturą cierpiącą w skutek zaburzeń biomechaniki jest kość piszczelowa. To właśnie ona potocznie mówiąc wygina się w łuk na zewnątrz, co prowadzi do przeniesienia środka ciężkości na stronę przyśrodkową stawu kolanowego.
Skutkiem takich zmian może być na przykład przeciążeniowe uszkodzenie łąkotki przyśrodkowej, większe ryzyko urazu skrętnego np. z zerwaniem więzadła krzyżowego przedniego (ACL), a w długim okresie czasu również przyspieszenie powstawania zmian zwyrodnieniowych przyśrodkowej części stawu kolanowego. Stąd już bardzo krótka droga do nasilenia dolegliwości bólowych, a w ostateczności wymiany całego stawu na endoprotezę. Czy biorąc pod uwagę powyższe fakty można w jakiś sposób zadziałać prewencyjnie?
Czy da się zapobiec szpotawości?
Skoro już wiesz, że zmiany w stawie kolanowym są skutkiem błędów w ustawieniu lub napięciu innych struktur, a często nawet problemem genetycznym to warto zadać sobie pytanie: czy da się im zapobiec? W mojej ocenie u osób dorosłych leczenie zachowawcze znacznej szpotawości z pojawiającymi się zmianami strukturalnymi kolana nie ma dużej skuteczności, ponieważ takie działania powinny mieć miejsce w momencie pojawienia się ryzyka szpotawości (wiek dziecięcy), a nie już po fakcie.
Oczywiście jest wiele metod terapeutycznych udowadniających skuteczność swoich technik w „remodelowaniu” struktury kości, ale czy okres kilku lat zanim takie działania przyniosą jakikolwiek trwalszy skutek nie jest dla stawu kolanowego prostą drogą do progresji zmian zwyrodnieniowych? Odpowiedź jest chyba dość oczywista, więc pozostawiam ją Tobie. W takim razie jeśli nie leczenie zachowawcze, to co?
Zabiegi wszczepiania “amortyzatora” typu Atlas są świetną metodą prewencji zmian zwyrodnieniowych przedziału przyśrodkowego kolana.
Jak wyleczyć szpotawość?
Niestety w przypadku dużej szpotawości kończyny dolnej pacjent nie ma do wyboru wielu dróg prewencji zmian zwyrodnieniowych. Tu leczeniem z wyboru zdecydowanie jest zabieg operacyjny.
Jeśli kąt szpotawości nie przekracza 10 stopni oraz spełnione jest kilka dodatkowych warunków (niewielkie zmiany zwyrodnieniowe, odpowiednia waga itp.) pacjent może być zakwalifikowany do mało inwazyjnego zabiegu wszczepiania implantu Atlas. Ten nowoczesny „amortyzator” mocowany podskórnie po przyśrodkowej stronie stawu jest świetną alternatywą dla osób chcących uniknąć endoprotezoplastyki kolana w przyszłości.
Drugą, bardziej skomplikowaną możliwością prewencji zmian zwyrodnieniowych w największym stawie organizmu ludzkiego jest zabieg wysokiej osteotomii kości piszczelowej (High Tibial Osteotomy). Operacja ta polega na niczym innym jak na mechanicznym przecięciu kości piszczelowej, skorygowaniu jej osi przebiegu i zabezpieczeniu specjalnym implantem/klinem (osteotomia iBalance). Często dodatkowo podczas takiego zabiegu stosowana jest również dodatkowa płyta stabilizująca dla wzmocnienia całej „konstrukcji” (osteotomia typu Tomofix).
Osteotomie typu iBalance (po lewej) oraz Tomofix (po prawej) w obrazie RTG.
Podsumowanie.
Pamiętaj, że szpotawość stawu kolanowego nie jest problemem znajdującym się tylko w obrębie tej struktury. Oceniając przyczynę takiego zaburzenia osi kończyny dolnej nie zapominaj również o diagnostyce stawu biodrowego oraz skokowego. Nie mniej jednak bez względu na samą przyczynę szpotawości u dorosłych najskuteczniejszą metodą walki z tą dolegliwością jest dobranie odpowiedniej procedury operacyjnej do danego pacjenta i oczywiście prawidłowo prowadzona rehabilitacja pooperacyjna.
Witam, W lipcu miałam wypadek na rowerze. Przez co dość mocno he zbilam oraz starlam. Od tego czasu odczuwam ból zwłaszcza na zmianę pogody. Lub jak sporo chodzę. Ból promieniuje… Czytaj więcej »
Witam,
o tym, że powinna wybrać się Pani do fizjoterapeuty lub ortopedy. 🙂
Pozdrawiam!
Ciekawy artykuł 😉 Tłumaczy Pan zawiłe terminy medyczne lepiej niż niejeden lekarz 😉
Dzięki! Pozdrawiam. 🙂
Witam mam pytanie jestm od 7 miesiecy po osteotomii wysokiej kosci piszczelowej Od miesiaca bol pojawil sie od wewnetrznej strony kolana Podczas stania i chodzenia Moj fizioterapeuta mowi ze nie… Czytaj więcej »
Witam,
niestety nie jestem w stanie tego zweryfikować nie badając kolana. Pozdrawiam!
Panie Piotrze, czy można trenować z obciążeniem np na siłowni ze szpotawością?
Witam,
tak jesli robi się to z głową. Pozdrawiam!
Czy Moze Pan polecić lekarza który wykonuje osteotomie?
Witam,
polecam np. Dr Słynarskiego z CM Gamma. Pozdrawiam!
Witam, Miesiac temu byłem na siłowni. Intensywny trening 20min na nogi spowodował lekką blokadę kolana przy chodzeniu wolnym, brak jakiejkolwiek blokady przy chodzeniu szybkim. 2 dni temu po kilkusnasto minutowych… Czytaj więcej »
Witam,
jakie jest pytanie? Pozdrawiam.
Witam,mój synek ma teraz 1,5 roku. Ma stwierdzona fizjologiczna szpotawość kolan, niestety nie miał robionego RTG tylko USG ze względu na to że jest malutki. Moje pytanie ,czy prawdą jest… Czytaj więcej »
Witam,
nie zajmuję się rehabilitacja dzieci. Pozdrawiam!
Witam, Mam 23 lata i szpotawe kolana od dziecka. Nie uprawiam sportów ekstremalnych, zachowuję równowagę, od czasu do czasu biegam, dużo chodzę, jeżdżę na rowerze. Dotychczas moje krzywe nogi nie… Czytaj więcej »
Witam, jak najbardziej tak. Sama szpotawość jeśli nie powoduje przyspieszonych zmian strukturalnych i bólu nie ma znaczenia dla funkcjo pacjenta. Dobre 50% piłkarzy ma szpotawe kolana i nie wpływa to… Czytaj więcej »
Mój tata ma szpatawe nogi ma 81 co i jaki trening lub co zrobić aby się tego pozbyć lub żeby były zdrowe.
Witam, w tym wieku nie da się już strukturalnie zmienić takiego stanu rzeczy ćwiczeniami, ale można spróbować zmniejszyć dolegliwości odpowiednim treningiem. Proszę udać się do fizjoterapeuty na wizytę. Po badaniu… Czytaj więcej »
dzień dobry, niestety po rekonstrukcji wiązadła ACL i szyciu łąkotki, ponownie zerwałem ACL i mam łękotkę uszkodzoną typu rączka od wiadra… Czeka mnie rewizyjna rekonstrukcja i Lekarz zaproponował osteotomię ze… Czytaj więcej »
Dzień dobry, nie mam pojęcia. Jest to tak indywidualne, że nie da się po samym opisie tego stwierdzić. Na wszelki wypadek na pewno skonsultowałbym Pana przypadek z jednym/dwoma ortopedami i… Czytaj więcej »