Endoproteza kolana. Najważniejsze informacje i rehabilitacja.
Kolano to ścisła czołówka stawów, które w skutek urazu lub niekorzystnych warunków funkcjonowania ulegają zaawansowanej artrozie, czyli powstawaniu zmian zwyrodnieniowych. Pomimo ekspresowego postępu nauki i rozwoju medycyny w kierunku zapobiegania degeneracji chrząstki stawowej nadal odsetek osób, które co roku zmuszone są poddać się zabiegowi wymiany stawu kolanowego jest ogromny.
Dla wielu z nich endoproteza jest wybawieniem od bólu i wielomiesięcznego kalectwa spowodowanego brakiem możliwości normalnego funkcjonowania. Dla innych jest to trauma psychiczna i fizyczna, która ogranicza np. ich możliwości sportowe i z którą ciężko jest się pogodzić. Warto jednak pamiętać, iż nawet po tak drastycznym zabiegu jakim jest endoprotezoplastyka stawu kolanowego, prawidłowo prowadzona fizjoterapia pooperacyjna może znacznie przyspieszyć powrót pacjenta do sprawności oraz poprawić jego jakość życia codziennego.
Na czym powinna skupić się rehabilitacja po wszczepieniu endoprotezy stawu kolanowego? Kiedy warto ją rozpocząć i jak długo powinna ona trwać? Poniżej znajdziesz poradnik dla osób, które nie były w stanie uniknąć całkowitej wymiany kolana.
Rehabilitacja zaczyna się jeszcze przed operacją!
Zmiany zwyrodnieniowe stawu kolanowego zazwyczaj powstają w długim lub bardzo długim okresie czasu. Nierzadko są to miesiące, a czasem nawet lata stopniowego uszkadzania się chrząstki stawowej, a co za tym idzie również powstawania kompensacji i zmian w funkcjonowaniu sąsiednich struktur, np.: biodra, kręgosłupa, czy stawu skokowego.
W przypadku pacjentów, którzy oczekują na zabieg endoprotezoplastyki kolana warto rozpocząć rehabilitację już przed operacją. Dzięki temu fizjoterapeuta wcześniej może zmniejszyć dolegliwości bólowe pacjenta, a przede wszystkim poprawić zakres ruchu stawu, wzmocnić mięśnie kończyny dolnej i tułowia oraz przygotować funkcjonalnie kolano do rehabilitacji pooperacyjnej. Praca z fizjoterapeutą w takim okresie daje również możliwość przygotowania się psychicznego do okresu rekonwalescencji po zabiegu oraz odpowiedzi na najbardziej nurtujące pytania ze strony pacjenta.
Co zrobić po operacji endoprotezy stawu kolanowego?
Wszczepienie endoprotezy kolana jest skomplikowaną i trudną operacją. Jej powodzenie zależy nie tylko od dobrze wykonanego zabiegu chirurgicznego, ale także od prawidłowo prowadzonej i szybko rozpoczętej rehabilitacji.
Jak po większości zabiegów operacyjnych w ortopedii, fizjoterapia jest głównym elementem leczenia pooperacyjnego. Warto rozpocząć ją już w pierwszych 3-4 dobach po zabiegu. Wielu pacjentów ma duże obawy co do pracy nad stawem kolanowym w dużych dolegliwościach bólowych, jakie nieuchronnie pojawiają się po okresie szpitalnym. Paradoksalnie to właśnie ból i obrzęk pozabiegowy jest wskazaniem do rozpoczęcia pracy z fizjoterapeutą, dzięki któremu już od pierwszych dni po operacji pacjent może poprawić swoją funkcjonalność i niezależność od innych w życiu codziennym.
Rehabilitacja od pierwszych dni po okresie szpitalnym powinna skupiać się na zmniejszeniu obrzęku pooperacyjnego oraz jak najszybszej pracy nad wyprostem i zgięciem (do 60-70° w ciągu pierwszego tygodnia) kolana. W granicy tolerancji bólowej warto wprowadzić również pełne, możliwe obciążenie stawu po operacji i poprawić wzorzec poruszania się z kulami. Warto również wspomnieć, że to terapia manualna w połączeniu z treningiem powinny być absolutną podstawą fizjoterapii w przypadku endoprotezy stawu kolanowego. Niestety bardzo często rehabilitacja w takich przypadkach ogranicza się do zabiegów fizykoterapii (typu pole magnetyczne, krioterapia, czy laseroterapia), które nie mają większego znaczenia dla gojenia się kończyny i przełożenia na skuteczność powrotu do zdrowia pacjenta. Oczywiście, pewnie pacjentowi nie zaszkodzą, ale również raczej nie pomogą wrócić do sprawności.
Kolejne kilka tygodni pracy z fizjoterapeutą powinny skupiać się na dbaniu o pełen wyprost kolana, wypracowaniu jak największego zakresu zgięcia stawu po zabiegu, mobilizacji dużej blizny pooperacyjnej oraz przywróceniu możliwej funkcjonalności pacjenta w czynnościach życia codziennego. Pacjent musi również mieć świadomość, iż poprzez samą konstrukcję endoprotezy i jej biomechanikę nie będzie w stanie osiągnąć pełnego zgięcia kolana, a jej maksymalny możliwy zakres w tym kierunku ograniczony będzie do około 120-130 stopni.
Jednym z najważniejszych aspektów, na które osobiście zwracam uwagę podczas rehabilitacji po endoprotezoplastyce stawu kolanowego jest funkcja wchodzenia oraz schodzenia ze schodów, ponieważ to z tą czynnością wielu pacjentów ma problem już przed operacją. Zazwyczaj zabieg endoprotezy wykonywany jest u osób starszych, którzy raczej nie mają gigantycznych aspiracji sportowych (chociaż oczywiście trafiają się wyjątki), dlatego w czasie pracy z fizjoterapeutą warto skupić się na dopracowaniu podstawowych aktywności codziennych.
Prawidłowy wzorzec chodu bez utykania, chodzenie po schodach, siadanie/wstawanie z krzesła lub kanapy, czy trening wytrzymałości powinny być priorytetem w pracy z osobami z endoprotezą. Bardzo ważnym aspektem jest również edukacja pacjenta, jakie aktywności są dla niego bezpieczne oraz uświadomienie go, że regularna aktywność fizyczna znacząco może poprawić jego funkcjonowanie i pozytywnie wpłynąć na jego formę po ciężkiej operacji.
Jakie są najczęstsze powikłania po endoprotezie kolana?
Paradoksalnie, jak na tak duży zabieg operacyjny, ilość powikłań po endoprotezie stawu kolanowego jest niewielka i dotyczy głównie problemów z raną pooperacyjną. Podczas rehabilitacji warto zadbać o to, aby w ciągu pierwszych 2 tygodni nie uszkodzić szwów, a po ich zdjęciu regularnie mobilizować bliznę.
Rzadziej pojawiającym się problemem, tak przed jak i po endoprotezoplastyce, jest również niemożność odzyskania pełnego wyprostu w stawie kolanowym. Pojawiające się zrosty śródstawowe, zbyt późno rozpoczęta rehabilitacja pooperacyjna lub inne przyczyny biomechaniczne mogą niestety utrudniać pracę nad pełnym możliwym zakresem wyprostu, dlatego od pierwszych dni po zabiegu warto zwrócić na niego szczególną uwagę.
Podsumowanie.
Endoproteza kolana, pomimo wielkości ingerencji w sam staw, nie jest zabiegiem trudnym do rehabilitacji, a ilość powikłań po nim jest relatywnie niewielka. Pracę z fizjoterapeutą w przypadku dużych zmian zwyrodnieniowych warto zacząć już przed operacją, a po jej wykonaniu nie powinno się jej odwlekać dłużej niż 2 tygodnie. Proces powrotu do sprawności pacjenta trwa standardowo kilka tygodni, a jego wynik zależy między innymi od wieku pacjenta, jego sprawności przed zabiegiem oraz intensywności rehabilitacji pooperacyjnej.
Czy są jakieś ograniczenia w wzmożonej aktywności fizycznej (nie licząc przekraczania 120-130 stopni zgięcia) po wstawieniu endoprotezy? Czy jeśli – powiedzmy – 35letni pacjent zażyczy sobie jeszcze trochę pograć w… Czytaj więcej »
Dzień dobry, raczej jest to dość intensywny sport i tutaj w przypadku zwykłego rzucania, czy gry bez rywalizacji myślę, że ok, jednak gra 5 vs 5 na dwa kosze to… Czytaj więcej »
Witam Panie Piotrze,
Mam pytanie ogólne na temat kolan. Czy jest jakiś sposób na ich wzmocnienie? Oczywiście za wyjątkiem ćwiczeń. Jak o nie dbać?
Dzień dobry, jak długo po zabiegu powinno się mobilizować blizny? Czy mobilizowanie blizny, po zabiegu, który odbył się kilka lat temu (3-6 lat) ma sens?
Dzień dobry,
tak jeśli robi to profesjonalista. 🙂 Pozdrawiam!
A jak wygląda czas rozpoczęcia rehabilitacji po kolejnej realloplastyce kolana? (Trzecia endoproteza kolana, dwie pierwsze się obluzowały w szybkim czasie). Bo tym razem dostałam zalecenia od operatora, aby nie spieszyć… Czytaj więcej »
Witam,
proszę stosować się do zaleceń lekarza operującego, bo są prawidłowe. Pozdrawiam!
Witam, czy wg Pana jeśli mam endoprotezę cementową, z długimi trzpieniami (trzecia, bo dwie pierwsze się obluzowały szybko), to czy odstawiałby Pan kule po ok 6-8 tyg od operacji, jeśli… Czytaj więcej »
Dzień dobry,
na pewno w takim wypadku poczekałbym na rehabilitację żeby fizjoterapeuta to ocenił już na żywo. Pozdrawiam!